Giữ gìn trang phục truyền thống của người Dao Tiền ở Bản Ca

Đã từ bao đời nay, công việc thêu hoa văn trên váy áo của người Dao Tiền chủ yếu do người phụ nữ đảm nhiệm.  Hiện nay, chị em phụ nữ dân tộc Dao Tiền ở Bản Ca, xã Bình Trung huyện Chợ Đồn đang truyền dạy cho nhau để giữ gìn nghề thêu trang phục truyền thống của dân tộc mình.

Chị em phụ nữ thôn Bản Ca chia sẻ với nhau kỹ thuật thêu váy áo truyền thống của dân tộc DaoTiền.

Thôn Bản Ca xã Bình Trung  có 72 hộ , 100% là đồng bào dân tộc Dao Tiền. Bà con nơi đây sống chủ yếu dựa vào sản xuất nông – lâm nghiệp, mặc dù còn nhiều khó khăn song đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào Dao Tiền rất phong phú, mang nhiều màu sắc riêng, mà trang phục truyền thống là một trong những nét văn hóa đặc sắc.

Vào thời gian nông nhàn hay các dịp Lễ, Tết, tạm gác lại việc đồng áng, nương rẫy, các bà, các chị người Dao Tiền ở thôn Bản Ca lại tranh thủ mang những món dụng cụ được coi như “báu vật” của mình ra, tập trung thành từng nhóm để ngồi thêu hoa văn trên váy áo. Họ vẫn giữ thói quen tự may trang phục và mặc trang phục truyền thống trong tất cả các dịp lễ hội, đi chợ hay trong lễ truyền thống, lễ cấp sắc. Người phụ nữ Dao Tiền vẫn luôn nâng niu những bộ trang phục truyền thống đại diện cho văn hóa cội nguồn dân tộc mình.

Trang phục truyền thống của phụ nữ Dao Tiền gồm áo dài, dây lưng, váy, khăn đội đầu, phụ kiện đi kèm là trang sức bằng bạc. Dây lưng được dệt bằng chỉ màu, khăn đội đầu được làm bằng vải trắng.  Không rực rỡ như các dân tộc khác, màu sắc chủ đạo trên trang phục của người Dao Tiền là màu chàm và màu trắng. Sự kết hợp 2 màu cơ bản này cùng với các hình trang trí đa dạng tạo nên một bộ trang phục độc đáo và khác biệt. Trang phục của người Dao Tiền được làm rất tỉ mẩn và cầu kỳ, đòi hỏi sự khéo léo trong từng đường kim mũi chỉ do phải thêu tay rất nhiều họa tiết hoa văn. Kỹ thuật thêu hoa văn của người Dao cũng rất phức tạp, thể hiện sự tinh tế của người phụ nữ. Họa tiết thêu trên váy áo của người phụ nữ dân tộc Dao Tiền là những họa tiết về cỏ cây, hoa lá, cánh chim, ruộng bậc thang… thể hiện nét sinh hoạt trong đời sống hằng ngày, ước vọng về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Người Dao Tiền đánh giá vẻ đẹp của phụ nữ qua khả năng thêu, dệt và may trang phục vì vậy trước khi về làm dâu, mỗi cô gái bao giờ cũng có vài bộ váy áo làm của hồi môn.

Chị Bàn Thị Dung, người dân thôn Bản Ca chia sẻ: “Ngay từ khi còn nhỏ, chúng tôi đã được các bà, các mẹ dạy cách thêu thùa, từ những công đoạn giản đơn đến phức tạp để tự tay may những bộ trang phục mặc ở nhà, hay đi chợ, đi đám cưới hay dự hội. Nếu như trước đây, để có sản phẩm thêu thổ cẩm phải trải qua các công đoạn chính, gồm: Trồng đay, tuốt lanh, se sợi, dệt vải, nhuộm vải rồi thêu thì giờ đây, theo nhịp sống hiện đại, nghề trồng đay, tuốt lanh, se sợi, dệt vải đã không còn. Do đó chị em phụ nữ thường ra chợ mua vải, mua chỉ về thêu váy áo của mình. Chỉ có những người phụ nữ lớn tuổi mới biết kỹ thuật tuốt lanh, se sợi, dệt vải.”

Chị Bàn Thị Vui – Chi hội trưởng Chi hội phụ nữ thôn Bản Ca chia sẻ thêm:  “Chính quyền địa phương đã chỉ đạo Hội Phụ nữ, các đoàn thể trong thôn tích cực tuyên truyền, vận động bà con, đặc biệt là thế hệ trẻ giữ gìn và phát huy nghề thêu trang phục truyền thống, nét đẹp văn hóa độc đáo của dân tộc. Vào những lúc nông nhàn hay là dịp Tết chị em phụ nữ trong thôn lại tập trung với nhau thành từng nhóm để dạy cho nhau cách thêu và may trang phục của dân tộc mình. Các bà, các chị thường xuyên giảng giải về ý nghĩa của từng nét hoa văn, từng đường kim mũi chỉ, cách kết hợp màu sắc của các sợi len, sợi chỉ để làm nên nét hấp dẫn của bộ trang phục truyền thống. Người già dạy cho người trẻ, người biết nhiều dạy cho người chưa biết. Vì vậy, hiện nay phụ nữ trẻ tuổi trong thôn đã tích cực hơn trong việc học thêu váy áo của dân tộc mình. Nhiều chị em mặc dù mới học nhưng cũng muốn tự tay làm cho mình bộ trang phục của dân tộc thật đẹp để mặc vào các dịp lễ, hội…”

Trang phục là một trong những yếu tố quan trọng cấu tạo nên tổng thể văn hóa của dân tộc. Với người Dao Tiền ở Bản Ca xã Bình Trung huyện Chợ Đồn, tuy các xu hướng thời trang trang cách tân tiện lợi du nhập vào cuộc sống nhưng cộng đồng dân tộc Dao Tiền nơi đây vẫn đang nỗ lực gìn giữ trang phục truyền thống tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo ở địa phương.

Tác giả: Hương Liễu