Một góc của thôn Bản Ó, xã Xuân Lạc nhìn từ dãy Phja Chè Ó xuống.
Chúng tôi đến đúng vào dịp chợ phiên của xã, chốn vùng cao hẻo lánh bỗng trở nên nhộn nhịp, người mua - người bán tấp nập, các cô thôn nữ người H”Mông súng sính váy áo xuống chợ, nhiều mặt hàng nông sản vùng cao được bày bán tại phiên chợ này. Vòng qua khu chợ vùng cao, chúng tôi được các đồng chí ở xã Xuân Lạc tham gia cùng đoàn khảo sát hang “Thẳm mạy nghẻn” đưa đi. Men theo con đường mòn sát cạnh dòng suối uốn lượn núi Phja Chè Ó hiên ngang, uy nghi, cao xanh ngút ngàn. Âm thanh róc rách của tiếng suối chảy qua khe đá hòa cùng tiếng chim rừng râm ran vọng về, tạo cảm giác thư thái không thể nào quên. Từ trung tâm thôn, đi bộ chừng 300 m là đến dãy Phja Chè Ó. Chúng tôi dừng chân ở khoảng rộng trước cửa hang, ngước nhìn lên xung quanh cửa hang là cây rừng to nhỏ nối tiếp nhau và rất nhiều cây Nghiến (thuộc nhóm 2) phát triển tươi tốt tạo thành bóng râm. Mọi người lấm tấm mồ hôi sau khi di chuyển chặng đường rừng, ai cũng háo hức tận hưởng không khí trong lành, những cơn gió ùa qua làm tan đi cái nắng nóng giữa ngày hè oi ả.
Toàn cảnh cửa Hang nghiến.
Cửa Hang nghiến nhìn từ trong ra.
Tự hào về mảnh đất được thiên nhiên ưu ái ban tặng nhiều thắng cảnh đẹp, anh Lèng Văn Thiệp, Trưởng thôn Bản Ó giới thiệu với chúng tôi: “Thôn được tạo nên bởi các dãy nũi như: Phja Chè Ó, Phja Kẹp Nạn, Lùng Ỏi; nhân dân chủ yếu sinh sống ven theo các dãy nũi này và ven dòng suối Bản Ó là thượng nguồn của Hồ Ba Bể. Đặc biệt thôn có hệ thống hang động thiên nhiên ban tặng phong phú như hang Thẳm Ảm Vàng, Thẳm lình, Thẳm Liền, Thẳm Mạy Nghẻn. Trong đó, thẳm Mạy Nghẻn là một trong số 7 hang động nằm trên dãy núi Phja Chè Ó thuộc thôn Bản Ó, xã Xuân Lạc”.
Hang “Thẳm mạy nghẻn” đã được đưa vào danh mục kiểm kê theo quyết định 1748/QĐ-UBND ngày 21/9/2021 của Uỷ ban nhân dân tỉnh Bắc Kạn về việc phê duyệt, công bố danh mục kiểm kê di tích lịch sử văn hoá, danh lam thắng cảnh trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn năm 2021. Hang được liệt kê vào mục danh lam thắng cảnh đẹp của địa phương nằm trong vùng đệm của vườn Quốc gia Ba Bể. Theo tiếng Tày, Thẳm nghĩa là hang động, mạy nghẻn là cây Nghiến (là loại cây gỗ quý thuộc nhóm gỗ loại 2). Có lẽ hình ảnh cây nghiến bao phủ trên đỉnh núi Phja Chè Ó đã trở thành là hình tượng để đồng bào dân tộc nơi đây gọi hang động này với một cái tên dân dã như vậy “Thẳm mạy nghẻn”.
Buồng Cô tiên,
Cách đây hàng triệu năm, do quá trình kiến tạo địa chất toàn cầu, vỏ trái đất biến đổi tạo nên sự đứt gãy hàng loạt hình thành ra các dãy núi, có những khoảng rỗng bên trong, nếu kết cấu khoảng rỗng kém bền vững thì sẽ bị sụp xuống và ngược lại kết cấu khoảng rỗng bền vững thì sẽ tạo thành hang đá. Trong hang đá hình thành các thạch nhũ là do quá trình tích tụ nước đá vôi thẩm thấu từ trên cao xuống có hình thon dài và vị trí nước rơi xuống cũng dần hình thành nhũ đá, hay còn gọi là măng đá. “Thẳm Mạy Nghẻn”cũng vậy, có lẽ hang đã được hình thành tương tự như những hang đá khác.
Cửa hang “Thẳm Mạy Nghẻn” rộng khoảng hơn 15 mét, hình vòm, là khoảng trống tự nhiên rộng lớn, nhìn từ trên cửa hang xuống thì hang rộng và sâu thăm thẳm. Từ cửa hang xuống đến lòng hang sâu khoảng 50m, người khám phá phải leo dây xuống theo các mỏm đá nhô trườn ra, vì là hang mới được khám phá nên còn giữ được nét hoang sơ, tự nhiên.
Cột thiên ( Cột trụ trời)
Lòng hang “Thẳm Mạy Nghẻn” có diện tích rộng hơn 5.000m2, độ cao nơi cao nhất khoảng 50 – 60m, hang hình vòm cánh cung, có kết cấu chia làm 3 tầng, độ cao chênh lệch giữa các tầng không lớn, xung quanh giới hạn hang là các vách đá có nơi thấp, nơi cao khác nhau. Nói như những người đã khám phá đi trước thì cảnh quan trong hang được ví như chốn tiên cảnh, vì trong hang có những nơi như: Buồng Cô Tiên, là những dải nhũ đá lấp lánh phủ xuống như rèm màn, đỉnh màn được bài trí đẹp mắt; Cánh đồng của Nàng Tiên, là những bậc hang nối tiếp nhau do quá trình tích tụ của dòng nước trước đây tạo thành, làm cho người nhìn cảm nhận như những thửa ruộng bậc thang trong hang; Cột Thiên (Cột trụ trời), từ cửa hang xuống bên phải có một cột nhũ đá hai màu nâu đất và màu trắng xen lẫn nhau, cột đá kết nối từ đỉnh hang xuống với chân hang, đường kính cột đá khoảng 3 mét; Chân Voi, là cột nhũ đá to bè ra tựa như bàn chân con voi, đường kính cột khoảng 1 mét. Ngoài ra còn có vô số những thác nhũ đá lấp lánh chảy dài theo vách đá nhìn ảo diệu như chốn bồng lai tiên cảnh… Nhiệt độ ở trong hang “Thẳm Mạy Nghẻn” chênh lệch so với nhiệt độ ngoài trời khoảng 8 – 10 oc, không có hiện tượng thiếu ô-xi. Thời gian khám phá hết hang “Thẳm mạy nghẻn” từ 3 – 4 giờ đồng hồ.
Cột Chân voi.
Nấm đá.
Để phát huy gía trị danh lam thắng cảnh đẹp “Thẳm Mạy Nghẻn” xã Xuân Lạc, ngày 21/6/2023 Uỷ ban nhân dân huyện đã ban hành Thông báo số 1464/TB-UBND chỉ đạo phòng chuyên môn tiến hành khảo sát, đánh giá tiềm năng, lợi thế, các điều kiện để phát triển du lịch khám phá, trải nghiệm hang động này. Từ đó, tham mưu, xây dựng phương án bảo tồn, bảo vệ, phát triển gắn với du lịch.… thu hút các nhà đầu tư cũng như khách du lịch đến với địa phương.
Nhũ đá lấp lánh.
Đi trên con đường xuôi theo dòng suối Bản Ó trở về thị trấn Bằng Lũng, huyện Chợ Đồn, chuyến đi kết thúc đã đọng lại trong mỗi người nhiều ấn tượng khó phai. Hy vọng trong một tương lai không xa, sẽ có nhiều nhà đầu tư đến với Xuân Lạc xây dựng con đường vào Phja Chè Ó, và hệ thống điện thắp sáng… để khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh của địa phương trong thời gian tới./.
Tác giả: Ngọc Nước - Phòng Văn hoá và Thông tin
Tin nổi bật